Παιχνίδι – σε κάθε μαθητή δίνεται μία κάρτα με έναν όρο. Η αποστολή των μαθητών είναι να βρουν στον χώρο την αντίστοιχη εξήγηση για τον όρο που έχουν και να σταθούν δίπλα σε αυτήν. Έλεγχος των όρων και των εξηγήσεών τους.

Διάβασε τα κείμενα
Σύνταξε ανάλυση ειδήσεων βασισμένη στις παρακάτω ερωτήσεις:

• Ποιο φυσικό φαινόμενο περιγράφεται στο κείμενο;

• Γιατί είναι αυτό το φαινόμενο ασυνήθιστο ή ανησυχητικό;

• Πώς επηρέασε αυτό τη δραστηριότητα των ανθρώπων ή την κοινωνία;

• Ποιες θα μπορούσαν να είναι οι λύσεις ή οι προετοιμασίες για τέτοια περιστατικά στο μέλλον;

2. Δημιουργική εργασία: «Φαντάσου τον κόσμο το 2050»
   Σχεδίασε μια αφίσα, ένα κόμικ ή ένα γραπτό με θέμα «Πώς θα αλλάξει η ζωή μας αν αυτά τα φυσικά φαινόμενα γίνουν συχνότερα;». Μπορεί να επιλεγεί μια προσέγγιση φανταστική ή επιστημονικά τεκμηριωμένη. Κάθε ομάδα παρουσιάζει την αφίσα της.

Η τάξη συζητά:

• Ποια φαινόμενα ήταν τα πιο καταστροφικά;

• Θα μπορούσαν να είχαν αποφευχθεί;

• Ποιες συνδέσεις παρατηρούμε ανάμεσα στα διάφορα περιστατικά;

tekste

Οι κλιματικές αλλαγές έχουν προκαλέσει πολλές σημαντικές αλλαγές, συμπεριλαμβανομένης της ανόδου της στάθμης της θάλασσας στις παράκτιες περιοχές. Μία από τις κύριες αιτίες είναι το λιώσιμο των παγετώνων, που προσθέτει νερό στους ωκεανούς και τις θάλασσες, αυξάνοντας τη συνολική τους στάθμη. Επιπλέον, το ζεστότερο κλίμα προκαλεί μεγαλύτερη εξάτμιση νερού από τις υδάτινες επιφάνειες στην ατμόσφαιρα. Όταν αυτός ο υδρατμός επιστρέφει ως βροχή ή χιόνι, μπορεί να προκαλέσει έντονες καταρρακτώδεις βροχοπτώσεις και σοβαρές πλημμύρες.

Ο κίνδυνος πλημμυρών αυξάνεται ιδιαίτερα όταν το υπέδαφος ή το έδαφος δεν επιτρέπει τη διείσδυση του νερού, με αποτέλεσμα το νερό να συσσωρεύεται στην επιφάνεια. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε πλημμύρες που καταστρέφουν το φυσικό περιβάλλον και τον ανθρώπινο οικιστικό χώρο. Τα αυξημένα επίπεδα υδάτων λόγω έντονων βροχοπτώσεων επίσης ενισχύουν τη διάβρωση των ακτών, καθώς το νερό απομακρύνει το έδαφος και τη βλάστηση.

Αν οι θερμοκρασίες ήταν χαμηλότερες, θα είχαμε λιγότερη εξάτμιση και λιγότερες βροχές. Ωστόσο, στο θερμότερο κλίμα παρατηρούνται συχνότερα ακραία καιρικά φαινόμενα, που σημαίνει ότι οι πλημμύρες γίνονται όλο και πιο συχνές – ακόμη και σε περιοχές όπου παλαιότερα ήταν σπάνιες. Οι πλημμύρες μπορούν να αφαιρέσουν εύφορο έδαφος και να επηρεάσουν σοβαρά την καθημερινή ζωή, προκαλώντας κυκλοφοριακά προβλήματα, κλείσιμο αεροδρομίων και δρόμων και ζημιές σε κατοικίες και επιχειρήσεις.

Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ο Απρίλιος του 2024 στο Ντουμπάι, όπου σε δύο ημέρες έπεσε περισσότερη βροχή από όση κανονικά πέφτει σε δύο χρόνια. Αυτή η ασυνήθιστη ποσότητα βροχής προκάλεσε εκτεταμένες πλημμύρες και παρέλυσε πλήρως τη λειτουργία του διεθνούς αεροδρομίου. Χιλιάδες επιβάτες παγιδεύτηκαν στα αεροδρόμια και εκατοντάδες πτήσεις ακυρώθηκαν.

Αν και οι πλημμύρες είναι φυσικό φαινόμενο, η ανθρώπινη δραστηριότητα επηρεάζει πλέον σημαντικά τη συχνότητα και την έντασή τους. Η αστικοποίηση χρησιμοποιεί πολλά μη διαπερατά υλικά, όπως άσφαλτο και σκυρόδεμα, που εμποδίζουν τη διείσδυση του νερού στο έδαφος. Επιπλέον, σε πολλές περιοχές τα συστήματα αποχέτευσης και αποστράγγισης είναι απαρχαιωμένα ή ανεπαρκή. Αυτό σημαίνει ότι κατά τη διάρκεια έντονης βροχόπτωσης ή ανόδου της στάθμης της θάλασσας, το υπάρχον σύστημα δεν μπορεί να διαχειριστεί το επιπλέον νερό, οδηγώντας σε πλημμύρες.

Η σύγχρονη κοινωνία εξαρτάται έντονα από τις υποδομές – δρόμους, αεροδρόμια, εμπορικά κέντρα και κατοικίες – κάτι που μας καθιστά πιο ευάλωτους στις φυσικές καταστροφές. Οι κλιματικές αλλαγές επιδεινώνουν τις πλημμύρες με δύο τρόπους: από τη μία, αυξάνονται τα ακραία φαινόμενα βροχής, και από την άλλη, ανεβαίνει η στάθμη της θάλασσας, κάνοντας τις παράκτιες περιοχές εξαιρετικά ευάλωτες.

Ήδη πέντε νησιά των Σολομώνων στον Ειρηνικό Ωκεανό έχουν καταποντιστεί λόγω της ανόδου της στάθμης της θάλασσας – γεγονός που δείχνει ότι οι πλημμύρες δεν είναι μόνο προσωρινή ενόχληση, αλλά μπορούν να αλλάξουν οριστικά το τοπίο και τους τόπους διαβίωσης των ανθρώπων.

Η ερημοποίηση είναι μια διαδικασία κατά την οποία η γόνιμη γη μετατρέπεται σε ξηρή και ερημική περιοχή, χάνοντας την ικανότητά της να παράγει τρόφιμα ή να υποστηρίζει τη φύση. Δεν συμβαίνει μόνο σε περιοχές κοντά σε ερήμους – η ερημοποίηση απειλεί επίσης ημιάνυδρες και ακόμη και περιοχές με ήπιο κλίμα, όπως στην Ευρώπη και στο μέλλον και στην Εσθονία.

Η ερημοποίηση ξεκινά συχνά εκεί όπου η ηλιακή ακτινοβολία και η θερμότητα ξηραίνουν το έδαφος, προκαλώντας τη διάσπαση και την εύκολη απομάκρυνσή του. Όταν αυτό συνδυάζεται με την καταστροφή των δέντρων και της φυτικής κάλυψης, τίποτα δεν συγκρατεί πλέον το έδαφος. Ο άνεμος και η βροχή παρασύρουν το γόνιμο στρώμα – αυτό το φαινόμενο ονομάζεται διάβρωση.

Η πιο άμεση συνέπεια αφορά τους αγρότες, οι οποίοι χάνουν τις καλλιέργειες και το εισόδημά τους, αλλά οι επιπτώσεις επεκτείνονται – η τροφή μειώνεται, οι τιμές αυξάνονται και το βιοτικό επίπεδο των ανθρώπων χειροτερεύει.

Η ερημοποίηση επιταχύνεται και από ανθρώπινες δραστηριότητες, όπως η εκτεταμένη αποψίλωση των δασών, η εντατική γεωργία και η υπερκατανάλωση υδάτινων πόρων, που αποσταθεροποιούν τα οικοσυστήματα. Ταυτόχρονα, η αύξηση του πληθυσμού και η ζήτηση για τρόφιμα πιέζουν την παραγωγή όλο και περισσότερο προς τα βόρεια – συμπεριλαμβανομένης της Εσθονίας, όπου σήμερα τα εδάφη βρίσκονται ακόμη σε σχετικά καλή κατάσταση, αλλά στο μέλλον ενδέχεται να επιβαρυνθούν.

Η κλιματική αλλαγή εντείνει την ερημοποίηση: προκαλεί συχνότερες ξηρασίες, κύματα καύσωνα και μεταβαλλόμενα πρότυπα βροχοπτώσεων, τα οποία όλα επηρεάζουν αρνητικά τη γονιμότητα του εδάφους. Για παράδειγμα, στη Νότια Ευρώπη και στη Βόρεια Αφρική, πολλές έως τώρα γόνιμες γεωργικές εκτάσεις έχουν ήδη γίνει ακατάλληλες προς χρήση.

Οι ειδικοί εδαφών στην Εσθονία έχουν προειδοποιήσει ότι, παρόλο που τα εδάφη μας είναι ακόμη σε καλή κατάσταση, η κατάσταση μπορεί να αλλάξει εάν η πίεση της παγκόσμιας παραγωγής τροφίμων μετατοπιστεί προς την περιοχή μας. Γι' αυτό είναι σημαντικό ήδη από σήμερα να δώσουμε προσοχή στην προστασία του εδάφους, στη φιλική προς το περιβάλλον γεωργία και στην ορθολογική χρήση της γης – ώστε τα χωράφια μας να παραμείνουν γόνιμα και στο μέλλον.

Ο άνεμος δημιουργείται από την περιστροφή της Γης και την κίνηση του αέρα γύρω από τον πλανήτη μας. Όταν η ηλιακή ακτινοβολία φτάνει στη Γη, πρώτα θερμαίνεται η επιφάνεια του εδάφους. Στη συνέχεια, το ζεστό έδαφος θερμαίνει τον αέρα που βρίσκεται από πάνω του. Στον θερμαινόμενο αέρα, τα μόρια και τα άτομα κινούνται πιο γρήγορα και απομακρύνονται μεταξύ τους. Έτσι, ο ζεστός αέρας γίνεται πιο ελαφρύς και ανεβαίνει προς τα πάνω.

Στην ανώτερη ατμόσφαιρα, η θερμοκρασία είναι χαμηλότερη, τα σωματίδια κινούνται πιο αργά και είναι πυκνότερα. Αυτός ο αέρας γίνεται πιο βαρύς και κατεβαίνει προς τα κάτω. Έτσι δημιουργείται η κίνηση του αέρα – μία μάζα αέρα ανεβαίνει, μία άλλη κατεβαίνει, και η μεταξύ τους μετατόπιση προκαλεί τον άνεμο.

Οι καταιγίδες είναι έντονα ατμοσφαιρικά φαινόμενα που χαρακτηρίζονται από ισχυρούς ανέμους, καταιγίδες με βροντές και συχνά από κεραυνούς, χαλάζι ή ανεμοστρόβιλους. Μπορούν να προκαλέσουν εκτεταμένες ζημιές – να διακόψουν την παροχή ηλεκτρικού ρεύματος, να σπάσουν δέντρα, να καταστρέψουν κτήρια και να απειλήσουν ανθρώπινες ζωές. Οι συνέπειες των καταιγίδων είναι ιδιαίτερα σοβαρές σε περιοχές με πυκνό πληθυσμό, ανεπαρκείς υποδομές ή αδύναμους οικοδομικούς κανονισμούς.

Ο σύγχρονος τρόπος ζωής μας, που εξαρτάται έντονα από την τεχνολογία (ηλεκτρικό ρεύμα, διαδίκτυο, συγκοινωνίες), σημαίνει ότι ακόμη και μια σύντομη καταιγίδα μπορεί να προκαλέσει μεγάλη αναστάτωση στην κοινωνική λειτουργία.

Λόγω της κλιματικής αλλαγής, οι καταιγίδες γίνονται όλο και πιο έντονες, επειδή η θερμότερη ατμόσφαιρα μπορεί να συγκρατήσει περισσότερη υγρασία και ενέργεια – στοιχεία που «τροφοδοτούν» τις καταιγίδες. Για παράδειγμα, το καλοκαίρι του 2022, το νησί της Κορσικής επλήγη από καταιγίδα με ριπές ανέμου που έφτασαν τα 224 χλμ/ώρα – προκάλεσε μεγάλες καταστροφές και κόστισε ανθρώπινες ζωές. Παρόμοια φαινόμενα έχουν γίνει συχνότερα και αλλού στην Ευρώπη – στη Γερμανία, την Ιταλία και την Αυστρία. Ορισμένες από αυτές τις καταιγίδες μοιάζουν ακόμη και με τροπικούς κυκλώνες, που παλαιότερα αφορούσαν κυρίως τις τροπικές ζώνες. Πλέον, πρέπει να λάβουμε υπόψη την πιθανότητά τους και στην Ευρώπη.

Κατά την περίοδο 1990–2022 καταγράφηκαν 4713 πλημμύρες σε 168 χώρες – επηρεάστηκαν 3,2 δισεκατομμύρια άνθρωποι και οι οικονομικές απώλειες ξεπέρασαν τα $1,3 τρισεκατομμύρια.

Στατιστικά για τις πλημμύρες 1990–2022
Άνοιξε το Excel και εισήγαγε τα δεδομένα.

1. Εισαγωγή δεδομένων σε δύο στήλες:

• Στήλη A: Έτος – 1990

• Στήλη B: Αριθμός πλημμυρών – 52
  Βεβαιώσου ότι η πρώτη σειρά περιέχει επικεφαλίδες: „Έτος“ και „Αριθμός πλημμυρών“.

2. Επιλογή περιοχής δεδομένων

Κάνε κλικ και σύρε για να επιλέξεις ολόκληρη την περιοχή των δεδομένων (π.χ. A1 έως B33).
Έτσι θα επιλέξεις και τα έτη και τους αντίστοιχους αριθμούς πλημμυρών.

3. Δημιουργία ραβδόγραμματος

Πήγαινε στο μενού "Insert" (Εισαγωγή)
Επίλεξε "Column or Bar Chart" (Ραβδόγραμμα ή γράφημα με μπάρες)
Κάνε κλικ στην επιλογή "Clustered Column" (Ομαδοποιημένο ραβδόγραμμα)

Το Excel θα δημιουργήσει αυτόματα ένα γράφημα όπου:

• Ο άξονας Χ δείχνει τα έτη.

• Ο άξονας Υ δείχνει τον αριθμό πλημμυρών.

4. Μορφοποίηση γραφήματος

• Τίτλος: Κάνε κλικ στον τίτλο και πληκτρολόγησε:
  „Αριθμός πλημμυρών παγκοσμίως 1990–2022“

• Άξονες: Βεβαιώσου ότι ο άξονας Χ δείχνει τα έτη και ο Υ τις πλημμύρες.

• Χρώματα και σχεδίαση: Αν θέλεις, άλλαξε το χρώμα των ράβδων σε μπλε και επίλεξε μια απλή σχεδίαση.

5. Προσθήκη ετικετών δεδομένων

• Κάνε κλικ σε μια ράβδο του γραφήματος.

• Δεξί κλικ → Add Data Labels (Προσθήκη ετικετών δεδομένων)
  Τώρα εμφανίζεται ο αριθμός πάνω σε κάθε ράβδο.

6. Αποθήκευση αρχείου

Πήγαινε στο „File“ → „Save As“
Ονόμασε το αρχείο π.χ.: „Υελόγραμμα_Πλημμυρών.xlsx“

Ερωτήσεις για ανάλυση:

• Ποια ήταν η μέση ετήσια μεταβολή σύμφωνα με τα στατιστικά; Υπάρχει σαφής αυξητική τάση;

• Τι σημαίνει αυτή η τάση στο πλαίσιο της κλιματικής αλλαγής;

• Πώς μπορούμε να περιγράψουμε τη σχέση μεταξύ των συχνότερων πλημμυρών και της ανθρώπινης δραστηριότητας/κλιματικής αλλαγής;

• Τι μπορούν να κάνουν οι κοινωνίες και τα κράτη για να μειώσουν τον αντίκτυπο αυτής της τάσης;

statistika 1990-2022 

Χρειάζεσαι:

• 3 μεγάλα πλαστικά μπουκάλια, στα οποία θα κόψεις μία πλευρά

• 3 μεγάλα πλαστικά μπουκάλια, κομμένα στα 15 εκ. από τη βάση

• Ψαλίδι ή μαχαίρι για να κάνεις ανοίγματα στα μπουκάλια

• Χώμα για κάθε μπουκάλι

• Ξηρή ύλη (κλαδιά, φύλλα)

• Νεαρά φυτά με ρίζες (γρασίδι ή άνθη)

• Σπάγκο ή κορδόνι για να κρεμάσεις τα δοχεία

• Νερό

Προετοιμασία των μπουκαλιών:
Μπουκάλι Α: μόνο χώμα
Μπουκάλι Β: χώμα + ξηρά υλικά (φύλλα, οργανικό υπόστρωμα)
Μπουκάλι Γ: χώμα + φυτεμένα φυτά με ρίζες

Κρέμασε τις κομμένες βάσεις των μπουκαλιών κάτω από τα στόμια των άλλων, χρησιμοποιώντας σπάγκο, ώστε να συλλέξεις το νερό που θα τρέξει.
Ρίξε ίση ποσότητα νερού σε κάθε «οριζόντιο» μπουκάλι, από την πλαϊνή πλευρά, κοντά στο άνοιγμα στην κορυφή – για να προσομοιώσεις τη βροχή.

Παρατήρηση:

• Σε ποιο δοχείο το νερό είναι πιο λασπώδες;

• Σε ποιο δοχείο το νερό είναι πιο καθαρό;

• Ποια είναι η διαφορά ανάμεσα στο μπουκάλι με τα φύλλα και στο μπουκάλι με τη φυτική κάλυψη;

• Τι μας δείχνει αυτό το πείραμα;

Συζήτηση:

• Γιατί η φυτική κάλυψη συγκρατεί καλύτερα το χώμα από ό,τι τα ξηρά υλικά;

• Πώς βοηθά αυτό το πείραμα στην κατανόηση φυσικών διαδικασιών;

• Ποια μέτρα χρησιμοποιούν οι άνθρωποι βασισμένα στην ίδια αρχή για να προστατεύσουν το έδαφος (π.χ. καλλιέργεια σε αναβαθμίδες, αναδάσωση);

1. Πήγαινε σε εσωτερικό χώρο! Μην μένεις έξω – ιδιαίτερα μην καταφύγεις κάτω από δέντρο. Πήγαινε αμέσως μέσα στο σπίτι ή στο σχολείο.

2. Μείνε μακριά από τα παράθυρα! Ο δυνατός άνεμος ή το χαλάζι μπορεί να σπάσουν το τζάμι – κράτησε ασφαλή απόσταση.

3. Απενεργοποίησε τις ηλεκτρονικές συσκευές! Αν η καταιγίδα είναι κοντά, βγάλε τους φορτιστές από την πρίζα και απόφυγε τη χρήση υπολογιστών ή κινητών κατά τη φόρτιση.

4. Άκου τις οδηγίες των ενηλίκων! Ο δάσκαλος ή ο γονέας ξέρει τι πρέπει να κάνετε – ακολούθησε ήρεμα τις οδηγίες.

5. Μην χρησιμοποιείς το ασανσέρ και μην τρέχεις έξω από περιέργεια! Μείνε στη θέση σου και περίμενε να περάσει η καταιγίδα.

1. Πήγαινε σε ψηλότερο σημείο! Μετακινήσου αμέσως προς τα πάνω (πάνω όροφος, λόφος). Μην παραμένεις σε χαμηλές περιοχές.

2. Απέφυγε το ρέον νερό! Μην περπατάς ή οδηγείς μέσα στο νερό – ακόμα ka ρηχό νερό võib σε αποσταθεροποιήσει.

3. Μην αγγίζεις ηλεκτρικές συσκευές ή καλώδια! Το νερό και το ρεύμα είναι επικίνδυνος συνδυασμός – μείνε μακριά από φθαρμένα καλώδια.

4. Διατήρησε επικοινωνία! Αν είναι δυνατόν, ενημέρωσε τον/την δάσκαλο/δασκάλα σου ή τις αρχές για το πού βρίσκεσαι.

5. Μην κάνεις αστεία ή ριψοκίνδυνες κινήσεις! Μην πηδάς στο νερό και μην παίζεις κατά τη διάρκεια πλημμύρας – το νερό μπορεί να κρύβει αιχμηρά αντικείμενα ή να έχει απρόβλεπτη ροή.

Το πιο σημαντικό είναι να παραμείνεις ήρεμος/ή, να μετακινηθείς σε ασφαλές σημείο και να ακούς τις οδηγίες. Κράτα τους φίλους σου κοντά και φροντίστε ο ένας τον άλλον.

1 Παιχνίδι: Διαδρομή της Καταιγίδας (Tormirada)
Υλικά:

• Κώνοι κυκλοφορίας ή σημάδια

• Σχοινί ή κορδόνι

• Εφημερίδες (για κατασκευή λεπτών τοιχωμάτων)

• Φακοί ή φακοί κινητών

• Φύλλα με ερωτήσεις σχετικές με καταιγίδες

Πορεία παιχνιδιού:
Δημιουργήστε μια πίστα με εμπόδια στην αίθουσα ή έξω (π.χ. "δέντρα στον δρόμο", "ερείπια σπιτιών", "πλημμυρισμένη περιοχή"). Οι μαθητές κινούνται με το φως του φακού, αποφεύγοντας τα "ερείπια της καταιγίδας". Στην πίστα έχουν κρυφτεί ερωτήσεις σχετικά με καταιγίδες (π.χ. "Ποια είναι η ταχύτητα ενός ανεμοστρόβιλου;"). Κάθε ερώτηση πρέπει να απαντηθεί πριν προχωρήσουν.
Η δραστηριότητα τελειώνει στη "ζώνη εκκένωσης", όπου συζητούνται οι κίνδυνοι που παρατηρήθηκαν κατά τη διάρκεια της διαδρομής.

Παιχνίδι 2: “Σχέδιο Διάσωσης από Πλημμύρα”
Σκοπός: Να προσομοιωθεί μια κατάσταση πλημμύρας και να εξασκηθεί η συνεργασία, η εκκένωση και ο σχεδιασμός κρίσεων. Να κατανοηθεί η σημασία της προετοιμασίας και της ταχείας αντίδρασης.

Υλικά:

• Μεγάλο χαρτί ή χαλάκι με χάρτη (σπίτια, ποτάμι, δρόμοι)

• Χρωματιστά σύμβολα: άνθρωποι, ζώα, αυτοκίνητα, γέφυρες

• "Περιοχές αυξανόμενου νερού" (π.χ. μπλε πανιά)

• Ζάρι (για αύξηση στάθμης νερού)

Πορεία παιχνιδιού:
Οι μαθητές χωρίζονται σε ομάδες: διασώστες, κάτοικοι, τοπικές αρχές. Οι "κάτοικοι" βρίσκονται σε καθορισμένα σημεία. Κάθε ρίψη ζαριού:

• 4–6 → το νερό ανεβαίνει

• 1–3 → το νερό υποχωρεί
  Με την αύξηση του νερού, ορισμένες περιοχές γίνονται απροσπέλαστες.

Αποστολές ομάδων:

• Εκκένωση των κατοίκων σε ασφαλές σημείο

• Δημιουργία πρόχειρης γέφυρας ή καταφυγίου

• Διαμοιρασμός πόρων (π.χ. πόσιμο νερό, τρόφιμα)

Συζήτηση: Τι δυσκόλεψε ή βοήθησε στην εκκένωση;

Παιχνίδι 3: “Έρχεται η Έρημος”
Σκοπός: Να δείξει πώς αλλάζει το περιβάλλον και ποιες ενέργειες επιταχύνουν ή αναχαιτίζουν την ερημοποίηση.

Υλικά:

• Χαρτί ή χαλάκια με περιοχές: δάσος, χωριό, καλλιεργήσιμη γη, έρημος

• Κάρτες ενεργειών (π.χ. "φύτεψε δέντρο", "αποψίλωση", "βόσκηση", "ξηρασία")

• Πράσινοι, κίτρινοι και καφέ δείκτες ή πανιά

• "Ζώνες χρόνου" – κάθε "μέρα" αλλάζει το χρώμα περιοχής

Πορεία παιχνιδιού:
Στην αρχή, ¾ της επιφάνειας είναι πράσινη. Οι μαθητές παίζουν "γύρους", κάθε μαθητής τραβά μία κάρτα:

• Πράσινη ενέργεια: φύτεμα δέντρων, πότισμα → διατήρηση πράσινου

• Κίτρινη ενέργεια: βόσκηση, δρόμος → περιοχή γίνεται κίτρινη

• Καφέ ενέργεια: αποψίλωση, εντατική γεωργία → περιοχή γίνεται καφέ (έρημος)

Το παιχνίδι τελειώνει όταν ⅔ του χάρτη έχει γίνει καφέ.
Συζήτηση: Ποιες αποφάσεις βοήθησαν το περιβάλλον; Ποιες επιτάχυναν την ερημοποίηση;

Υλικά
~50–100 καλαμάκια (πλαστικά ή χάρτινα)
Λεπτή γάζα ή ύφασμα μάσκας
Μικρό δοχείο (ποτήρι ή πλαστικό μπουκάλι)
Κόλλα ή ταινία
Ψαλίδι και σπάγκος

Κατασκευή

• Πλέξε ένα δίχτυ από καλαμάκια, πλάτους 15 cm και ύψους 30 cm.

• Στερέωσε στη μία πλευρά του δικτύου το ύφασμα με κόλλα ή θερμοκόλλα.

• Τύλιξε το δίχτυ σε κυλινδρικό σχήμα (περίπου 20–30 cm ύψος).

• Στερέωσε στο κάτω μέρος του κυλίνδρου επίσης ύφασμα, στο οποίο έχεις κάνει μια μικρή τρύπα.

• Κάτω από την τρύπα τοποθέτησε το δοχείο συλλογής.

• Τοποθέτησε τον πύργο μέσα ή έξω, σε χώρο με υγρασία.

Μετρήσεις

• Μέτρησε την αρχική στάθμη του νερού στο δοχείο.

• Παρακολούθησε την αλλαγή στάθμης κάθε ώρα ή ανά μερικές ώρες.

• Παρατήρησε: είναι καθαρό το νερό; έχει οσμή (αν χρησιμοποίησες φίλτρο);

Τι δείχνει το πείραμα;
Η συμπύκνωση συμβαίνει όταν ο υγρός αέρας ψύχεται σε δροσερή επιφάνεια (π.χ. από υπέρυθρη ακτινοβολία ή νύχτα), σχηματίζοντας σταγόνες.
Το απλό αυτό μοντέλο μιμείται τους πύργους Warka Water, που συλλέγουν την πρωινή υγρασία του αέρα και τη μετατρέπουν σε πόσιμο νερό.
Αν και οι ποσότητες είναι μικρές, δείχνει ξεκάθαρα πώς λειτουργεί η αρχή της συμπύκνωσης και γιατί οι πύργοι χρησιμοποιούν δίχτυα και φίλτρα για μεγαλύτερη επιφάνεια συλλογής.

Ερωτήσεις για συζήτηση και αναστοχασμό

• Τι προκαλεί τη συμπύκνωση;

• Πώς μπορούν τέτοιοι πύργοι να βοηθήσουν περιοχές με έλλειψη νερού;

• Τι κοινό έχει αυτό το πείραμα με τους πύργους Warka Water (υλικά, σχεδιασμός, λειτουργία);

• Πώς θα μπορούσαμε να εφαρμόσουμε αυτή την ιδέα σε κατασκευές, όπως σκεπές ή πτυσσόμενους πύργους υπαίθρου;

Προστατευτικό δίχτυ από φυτά – «Βοηθάμε το έδαφος να μείνει στη θέση του!»

Σκοπός: Να φυτέψουμε φυτά που, με το ριζικό τους σύστημα, βοηθούν στη συγκράτηση της άμμου και του εδάφους, μειώνοντας τη διάβρωση και κάνοντας το τοπίο πιο όμορφο και πλούσιο σε βιοποικιλότητα. Είναι μια πρακτική ενέργεια για την προστασία της φύσης — όλοι μπορούμε να κάνουμε κάτι για να γίνει το περιβάλλον καλύτερο. Η φύτευση δεν είναι στιγμιαία πράξη, αλλά μια συνεχής διαδικασία.

Βρες:

• Περιοχή με αμμώδες ή κεκλιμένο έδαφος γύρω από το σχολείο

• Παραθαλάσσιο ή αμμώδες ανοιχτό μέρος

• Τεχνητή πλαγιά όπου το έδαφος παρασύρεται εύκολα από τη βροχή ή τον άνεμο

Υλικά:

• Φυτά ανθεκτικά στην άμμο, με χαμηλό ύψος και δυνατό ριζικό σύστημα (π.χ. Ammophila, Elymus, Hippophae rhamnoides, Festuca, Allium, Salix repens)

• Μικρά φτυαράκια και γάντια

• Ποτιστήρι ή δοχείο νερού

• Πινακίδες με τα ονόματα των φυτών (για εκπαιδευτικούς σκοπούς)

• Προαιρετικά: φυσικό mulch (άχυρο, κλαδιά)

Διαδικασία:

• Εξήγησε στα παιδιά γιατί «φεύγει» το έδαφος – η διάβρωση, όταν η βροχή ή ο άνεμος παρασύρουν το εκτεθειμένο έδαφος.

• Δείξε τα φυτά και μίλησε για το πώς βοηθούν – έχουν μακριές ρίζες που συγκρατούν το χώμα.

• Χώρισε τα παιδιά σε μικρές ομάδες και επίλεξε μια περιοχή φύτευσης για την καθεμία.

• Κάθε ομάδα φυτεύει τα φυτά της σε απόσταση 20–30 εκ., ώστε να μεγαλώσουν και να σχηματίσουν ένα «ζωντανό δίχτυ».

• Ποτίστε τα φυτά και τοποθετήστε τις πινακίδες με τα ονόματα των ειδών.

• Αν θέλετε, μπορείτε να περιφράξετε την περιοχή με πέτρες ή φυσικά υλικά για να δημιουργηθεί μια μικρή «ζώνη αποκατάστασης».

Τα παιδιά μπορούν να παρακολουθούν την ανάπτυξη των φυτών και να παρατηρούν πώς, με τον χρόνο, η άμμος μένει περισσότερο στη θέση της. Μπορούν να κρατούν ένα «ημερολόγιο φύλακα των φυτών» — εναλλάξ να ελέγχουν εάν η διάβρωση γύρω από τα φυτά έχει μειωθεί. Αργότερα, στην περιοχή μπορεί να προστεθεί ξενοδοχείο για έντομα ή ενημερωτική πινακίδα:
«Εδώ βοηθάμε τη φύση να παραμείνει!»

1. Μεγάλος πλημμύρας στην Κίνα (1931)
   Μία από τις πιο καταστροφικές φυσικές καταστροφές στην ιστορία – οι πλημμύρες των ποταμών Γιανγκτσέ και Χουανγκ Χε σκότωσαν εκτιμώμενα 1–4 εκατομμύρια ανθρώπους. Οι επιζήσαντες δημιούργησαν αργότερα νέα φράγματα και συστήματα διαχείρισης υδάτων για να αποτρέψουν παρόμοιες καταστροφές.

2. Πακιστάν, 2010
   Λόγω των μουσώνων προκλήθηκαν πλημμύρες που επηρέασαν πάνω από 20 εκατομμύρια ανθρώπους. Οι κάτοικοι μετακινήθηκαν προσωρινά σε ορεινές περιοχές και ξεκίνησαν κοινοτικά δίκτυα εκκένωσης.

3. Τσουνάμι και τυφών Αικατερίνη (Katrina), 2005 (ΗΠΑ)
   Οι ανέμοι του τυφώνα έφτασαν τα 280 χλμ/ώρα, προκαλώντας εκτεταμένες πλημμύρες στη Νέα Ορλεάνη. Μετά την καταστροφή, κατασκευάστηκαν ενισχυμένα φράγματα και σχεδιασμοί εκκένωσης των πόλεων.

4. Σούπερ τυφώνας Χαϊγιάν (Haiyan), 2013 (Φιλιππίνες)
   Οι άνεμοι ξεπέρασαν τα 315 χλμ/ώρα – ένας από τους ισχυρότερους τυφώνες που έπληξαν την ξηρά. Οι κοινότητες έχτισαν πρόχειρα καταφύγια και άρχισαν να λαμβάνουν σοβαρά τις προειδοποιήσεις για τον τυφώνα.

5. Τροπική καταιγίδα Νάργκης (Nargis), 2008 (Βιρμανία/Μιανμάρ)
   Ο τυφώνας σκότωσε πάνω από 130.000 ανθρώπους, επειδή δεν λήφθηκαν σοβαρά υπόψη οι προειδοποιήσεις. Αργότερα, δημιουργήθηκε εθνικό σύστημα προειδοποίησης και χτίστηκαν πιο ανθεκτικές κατοικίες.

6. Η Σαχάρα δεν ήταν πάντα έρημος!
   Πριν από περίπου 5000–7000 χρόνια, η Σαχάρα ήταν περιοχή με καταπράσινους λιβάδια και λίμνες.

7. Dust Bowl (1930s, ΗΠΑ)
   Οι κακές γεωργικές πρακτικές και η ξηρασία οδήγησαν σε καταστάσεις παρόμοιες με ερημοποίηση, όπου η μαύρη γη χάθηκε στον άνεμο. Άνθρωποι ανέπτυξαν μέτρα προστασίας εδάφους και έμαθαν να σέβονται την ισορροπία της φύσης.

8. «Πράσινος Τείχος» της Κίνας
   Από το 1978, η Κίνα φύτευσε πάνω από 60 δισεκατομμύρια δέντρα γύρω από την έρημο Γκόμπι για να σταματήσει την ερημοποίηση. Πρόκειται για ένα από τα μεγαλύτερα περιβαλλοντικά έργα που έχουν υλοποιηθεί ποτέ.

9. Πράσινες ζώνες στην Τιγκράϊ της Αιθιοπίας
   Σε πρώην ξηρές περιοχές, οι κοινότητες φύτεψαν ολοκληρωμένες ζώνες πρασίνου για να σταματήσουν τη διάβρωση του εδάφους. Αυτό δείχνει ότι ακόμη και στις πιο ξηρές περιοχές η ζωή μπορεί να επανέλθει όταν οι κοινότητες εργάζονται από κοινού.

 Η φύση έχει τεράστια δύναμη, αλλά οι άνθρωποι είναι ευρηματικοί και ανθεκτικοί. Στην ιστορία έχουμε επιβιώσει, ανακάμψει και ακόμη φτιάξει τη φύση. Με γνώση, συνεργασία και σοφές αποφάσεις, είναι εφικτό να ξεπεράσουμε τις δυσκολίες και να κάνουμε το μέλλον πιο ασφαλές.