Παιχνίδι με κάρτες εικόνων εξαφανισμένων ειδών:

στους μαθητές δίνονται κάρτες (σε μερικούς η εικόνα, σε άλλους το όνομα του είδους), και πρέπει να βρουν το ταίρι τους μέσα στην αίθουσα και να μείνουν μαζί του·

κοινός έλεγχος (+ αλλαγή ζευγαριών αν χρειάζεται, π.χ. αν κάποιος είναι σε λάθος ταίρι), διαφάνειες. 

slaidid.

Η εξαφάνιση των ειδών είναι μια φυσική διαδικασία που συμβαίνει εδώ και εκατομμύρια χρόνια στην ιστορία της Γης. Οι επιστήμονες έχουν παρατηρήσει ότι σήμερα η απώλεια ειδών συμβαίνει πιο γρήγορα από ποτέ. Αυτό οφείλεται σε πολλούς παράγοντες που σχετίζονται με τις ανθρώπινες δραστηριότητες και διαταράσσουν την ισορροπία της φύσης.

Καταστροφή και κατακερματισμός οικοτόπων
Ένας από τους βασικούς λόγους εξαφάνισης των ειδών είναι η καταστροφή και ο κατακερματισμός των οικοτόπων. Ανθρώπινες δραστηριότητες, όπως η αποψίλωση δασών, η επέκταση των πόλεων, η ανάπτυξη γεωργίας και η κατασκευή υποδομών, μειώνουν ή διακόπτουν τα φυσικά οικοσυστήματα. Όταν το κατάλληλο περιβάλλον για ένα είδος εξαφανίζεται ή κατακερματίζεται, η επιβίωσή του γίνεται δύσκολη λόγω της περιορισμένης πρόσβασης σε τροφή και καταφύγιο.

Κλιματική αλλαγή
Η κλιματική αλλαγή είναι μια από τις μεγαλύτερες απειλές για τη βιοποικιλότητα. Η αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη, οι αλλαγές στα πρότυπα βροχοπτώσεων και η αύξηση των ακραίων καιρικών φαινομένων επηρεάζουν πολλά είδη. Αυτές οι αλλαγές καθιστούν τους οικοτόπους μη βιώσιμους, διαταράσσουν τις τροφικές αλυσίδες και μειώνουν τους φυσικούς πόρους. Πολλά είδη δεν μπορούν να προσαρμοστούν αρκετά γρήγορα, οδηγώντας στην εξαφάνισή τους.

Ρύπανση
Η ρύπανση του αέρα, του νερού και του εδάφους συμβάλλει στην μείωση των πληθυσμών των ειδών. Τοξικά χημικά, πλαστικά και άλλα ρυπογόνα υλικά βλάπτουν ζωτικές λειτουργίες των οργανισμών, όπως η αναπνοή, η διατροφή και η αναπαραγωγή. Οι ρύποι συσσωρεύονται επίσης στις τροφικές αλυσίδες, προκαλώντας δηλητηρίαση και μείωση πληθυσμών.

Υπερεκμετάλλευση και υπεραλίευση
Το υπερβολικό κυνήγι, η αλιεία και η συλλογή φυτικών και ζωικών ειδών μπορούν να μειώσουν πληθυσμούς ή να οδηγήσουν στην πλήρη εξαφάνιση ενός είδους. Η υπερβολική εκμετάλλευση διαταράσσει την οικολογική ισορροπία και επηρεάζει τη λειτουργία των οικοσυστημάτων. Ειδικά προβλήματα προκαλούνται από τη λαθροθηρία και το παράνομο εμπόριο άγριας ζωής.

Εισβλητικά είδη
Οι άνθρωποι έχουν συμβάλει στη διασπορά εισβλητικών ειδών, που μπορούν να εκτοπίσουν τα τοπικά είδη από το φυσικό τους περιβάλλον. Επειδή τα εισβλητικά είδη είναι συχνά πιο ευπροσάρμοστα και ανταγωνιστικά, εξαπλώνονται γρήγορα και καταλαμβάνουν περιοχές, απειλώντας τη βιοποικιλότητα των γηγενών ειδών.

Σήμερα, η εξαφάνιση των ειδών προκαλείται κυρίως από την ανθρώπινη δραστηριότητα – την καταστροφή οικοτόπων, την κλιματική αλλαγή, τη ρύπανση, την υπερεκμετάλλευση των φυσικών πόρων και τη διάδοση εισβλητικών ειδών.

Ο αριθμός των απειλούμενων ειδών παγκοσμίως βρίσκεται σε συνεχή αύξηση. Από το 2007 έως το 2022 προστέθηκαν περίπου 9.000 νέα είδη στην κατηγορία των απειλούμενων ειδών. Ο κύριος λόγος για την εξαφάνιση των ειδών θεωρείται η καταστροφή των οικοτόπων, προερχόμενη από την αποψίλωση των δασών, την επέκταση της γεωργίας και την αστικοποίηση. Επιπλέον, σημαντικό ρόλο παίζουν η ρύπανση του αέρα, του νερού και του εδάφους, η υπεραλίευση και η λαθροθηρία, η εξάπλωση εισβολικών ειδών και οι αλλαγές του κλίματος.

Οι κλιματικές αλλαγές που προκαλούνται από την ανθρώπινη δραστηριότητα φέρνουν αύξηση της μέσης θερμοκρασίας, ακραία καιρικά φαινόμενα και διαταραχή της ισορροπίας των οικοσυστημάτων. Συνεπώς, η ανθρώπινη δραστηριότητα έχει σημαντικό ρόλο στην αλλαγή του κλίματος και κατά συνέπεια στην εξαφάνιση των ειδών. Η ανθρώπινη δραστηριότητα παράγει τεράστιες ποσότητες αερίων θερμοκηπίου. Όταν αυτά εισέρχονται στην ατμόσφαιρα, παγιδεύουν τη θερμότητα, προκαλώντας άνοδο της θερμοκρασίας του πλανήτη. Αυτό με τη σειρά του μπορεί να προκαλέσει πιο συχνά και έντονα ακραία καιρικά φαινόμενα, όπως πλημμύρες, ξηρασίες, καύσωνες, καταιγίδες και τυφώνες.

Πολλά είδη δεν μπορούν να προσαρμοστούν σε αυτές τις γρήγορες αλλαγές, με αποτέλεσμα να απειλούνται με εξαφάνιση.

Επίσης, λόγω της αυξημένης κινητικότητας των ανθρώπων και του μεγάλου όγκου εμπορίου, φτάνουν νέες ξένες (εισβολικές) ειδών στις περιοχές μας. Είδος εισβολέα είναι ένα είδος που μεταφέρεται στο νέο περιβάλλον, είτε με πρόθεση είτε καταλάθος, από τον άνθρωπο. Τα εισβολικά είδη μπορούν να εκτοπίζουν τα τοπικά είδη, να φέρουν ασθένειες ή να αλλάζουν τη δομή ολόκληρου του οικοσυστήματος. Ανταγωνίζονται για τα ίδια μέσα (τροφές, κατοικίες, ευκαιρίες αναπαραγωγής) και συχνά είναι πιο επιθετικά και προσαρμοστικά, γεγονός που τους δίνει πλεονέκτημα έναντι των αυτόχθονων ειδών. Συνεπώς, μπορούν να απειλήσουν τα τοπικά είδη ακόμη και με εξαφάνιση.

Ένα από τα ευρέως διαδεδομένα εισβολικά είδη στην Ευρώπη, συμπεριλαμβανομένης της Εσθονίας, είναι ο ισπανικός τίγρης σαλιγκάρι (Arion vulgaris), που διαδόθηκε κυρίως μέσω του εμπορίου. Το συγκεκριμένο είδος είναι πολύ προσαρμοστικό σε διάφορες κλιματικές και περιβαλλοντικές συνθήκες, γεγονός που του επέτρεψε να επιβιώσει και να εξαπλωθεί σε διάφορες περιοχές της Ευρώπης.

[1]https://www.statista.com/chart/17122/number-of-threatened-species-red-list/ 

Δώστε σε κάθε ζευγάρι/ομάδα ένα απειλούμενο με εξαφάνιση είδος.

Αναζητούν στους τοίχους το σωστό QR κωδικό (η σωστή τοποθεσία δεν είναι προκαθορισμένη – πρέπει να τη βρουν μόνοι), που τους οδηγεί σε πληροφορίες για το συγκεκριμένο είδος.

Γνωρίζονται με τις πληροφορίες και πλάθουν από πλαστελίνη ή άλλο υλικό μια φιγούρα του ζώου/είδους, περιγράφοντας σύντομα (σε χαρτί) την εμφάνιση του είδους, γιατί αυτό απειλείται και τι μπορεί να γίνει για την προστασία του.

(εδώ μπορεί να γίνει ένα διάλειμμα πριν την ανακεφαλαίωση)

Κάθε ζευγάρι/ομάδα παρουσιάζει προφορικά μία σύντομη ανακεφαλαίωση του είδους που μελέτησαν. 

• Προβάλλεται στον πίνακα η εικόνα ενός ζώου και οι μαθητές το μιμούνται.

• Ο δάσκαλος λέει το όνομα του είδους, ο μαθητής το γράφει σε ένα αυτοκόλλητο σημείωμα (post-it) και στη συνέχεια πρέπει να τοποθετηθεί στο δωμάτιο δεξιά (απειλούμενο είδος) / αριστερά (όχι απειλούμενο είδος). 

Πορεία Διάσωσης Ειδών
Ο δάσκαλος δημιουργεί μέσα στην τάξη μια απλή διαδρομή, κατά μήκος της οποίας κάθε μαθητής ή ομάδα κινείται. Σε διαφορετικά σημεία της διαδρομής υπάρχουν δραστηριότητες που σχετίζονται με την εξαφάνιση των ειδών:

• Εισβολικά είδη και η επίδρασή τους

• Υπερθήρευση και οι συνέπειές της

• Ρύπανση

• Κλιματική αλλαγή

• Καταστροφή οικοτόπων

Τα παιδιά πρέπει να βρουν λύσεις στις ερωτήσεις κάθε σταθμού (π.χ. «Ονόμασε κάτι που μπορείς να κάνεις για να βοηθήσεις ένα απειλούμενο είδος» ή «Τι μπορείς να κάνεις για να προστατέψεις τη φύση;»). Στο τέλος γίνεται συζήτηση στην τάξη για το ποια ενέργεια φάνηκε η πιο σημαντική και γιατί.

Λεξοπαίγνιο
Δημιουργείται ένα λεξοπαίγνιο με 25 λέξεις σχετικές με το θέμα της εξαφάνισης των ειδών. Οι λέξεις πρέπει να μπορούν να βρεθούν μέσα στην τάξη. Αφού εντοπιστούν, ο δάσκαλος τις εμφανίζει σε διαφάνειες και γίνεται από κοινού ανασκόπηση και ερμηνεία των λέξεων.

Μνήμη με λέξεις και επεξήγηση
Παίζεται όπως το παιχνίδι «μνήμης» ή τραβώντας ζεύγη. Υπάρχουν και επιπλέον κάρτες με οδηγίες – τι μπορούμε να κάνουμε για να μειώσουμε/αποφύγουμε την εξαφάνιση των ειδών.

Κάρτα ανασκόπησης για σύνοψη
Χρησιμοποιείται ξεχωριστή κάρτα για την τελική ανασκόπηση και σύνοψη της δραστηριότητας.

Κοινό συμπέρασμα + τι μπορούμε να κάνουμε;

Διατυπώστε μαζί 5 βασικές συμβουλές για τη διατήρηση των οικοσυστημάτων μας. 

Στους μαθητές δίνεται ένα απλό "σχέδιο αποστολής", στο οποίο πρέπει να σκεφτούν δράσεις που θα βοηθούσαν στην προστασία των απειλούμενων ειδών. Κάθε μαθητής ή ζευγάρι γράφει μια ιδέα για το τι θα μπορούσαν να κάνουν στο σπίτι, στο σχολείο ή στην κοινότητά τους (π.χ. να μαζεύουν σκουπίδια, να φυτεύουν δέντρα, να κάνουν ενημερωτικές δράσεις κ.λπ.). Όλες οι ιδέες κολλιούνται στον πίνακα, διαβάζονται δυνατά και αναλύονται. Τελικά, οι μαθητές συνειδητοποιούν ότι όλοι μπορούμε να βοηθήσουμε στην προστασία των ειδών και επιλέγουν ένα σχέδιο που θα υλοποιήσουν όλοι μαζί. 

Στους μαθητές λέγεται ότι είναι φίλοι της φύσης και πρέπει να βοηθήσουν τα είδη να επιβιώσουν. Μπορούν να σκεφτούν ποια βήματα μπορούν να κάνουν προσωπικά (π.χ. λιγότερη χρήση πλαστικού, προστασία των ζώων) και να μοιραστούν τις σκέψεις τους με την τάξη. Οι δραστηριότητες που έχουν φανταστεί εφαρμόζονται κατά τη διάρκεια της εβδομάδας και αναλύεται πόσο καλό έχουν προσφέρει στη φύση, χρησιμοποιώντας διαθέσιμες στατιστικές πηγές. 

Προσοχή! Πραγματοποίησε το πείραμα μαζί με έναν ενήλικα.

Στόχος:
Να ερευνηθεί ο ρόλος των μελισσών στα οικοσυστήματα και η σημασία τους στη διατήρηση της βιοποικιλότητας, εστιάζοντας στην επικονίαση και την επίδρασή της στον πολλαπλασιασμό των φυτών.

Υλικά:

• Διάφορα ανθισμένα φυτά ή λουλούδια τοποθετημένα σε δύο διαφανή γυάλινα δοχεία/κουτιά, τα οποία καλύπτονται από επάνω με δίχτυ.

• Σε ένα από τα κουτιά τοποθετούνται μέλισσες, στο άλλο όχι.

• Ένα μικρό γυάλινο ή πλαστικό κουτί, όπου προσελκύονται μέλισσες με μέλι ή γλυκαντικά – πρέπει να μπορεί να κλείσει και να επιτρέπει την κυκλοφορία αέρα.

• 2 μεγάλα διαφανή γυάλινα δοχεία ή κουτιά (για τις μέλισσες)

• Ρολόι ή χρονομετρητής

• Φύλλο εργασίας

Προετοιμασία:
Για να μελετήσετε την επικονίαση των φυτών, χρησιμοποιήστε δοχεία καλυμμένα με δίχτυ ή γυαλί, ώστε να παρακολουθήσετε τις μέλισσες. Επιλέξτε ανθοφόρα φυτά που προσελκύουν μέλισσες (π.χ. ηλιοτρόπια, αγγουριές, ντοματιές, μηλιές). Τοποθετήστε τα φυτά στα δοχεία τουλάχιστον μία μέρα πριν το πείραμα. Έπειτα, ελευθερώστε εκεί τις μέλισσες που έχετε πιάσει στο μικρό κουτί.

Παρατήρηση:
Οι μαθητές παρακολουθούν τη δραστηριότητα των μελισσών στα άνθη των φυτών: πώς τρέφονται, πετούν και μετακινούνται από άνθος σε άνθος. Σημειώνουν πόσα άνθη επικονιάστηκαν μέχρι το βράδυ. Παρατηρείται επίσης αν η συμπεριφορά των μελισσών επηρεάζει την άνθηση και την ανάπτυξη των φυτών.

Οι μαθητές μετρούν:

• Το χρόνο που περνά η μέλισσα σε ένα άνθος

• Πόσα άνθη επισκέπτεται σε 15 λεπτά

Μετά την παρατήρηση, απελευθερώστε τις μέλισσες και παρακολουθήστε ποιο κουτί παράγει καρπούς (εκείνο με τις μέλισσες και εκείνο χωρίς). Αναλύστε τα αποτελέσματα. Οι μαθητές μπορούν να συμπεράνουν ότι η εξαφάνιση των μελισσών θα έχει επιβλαβείς συνέπειες στην ισορροπία της φύσης, καθώς η επικονίαση είναι ζωτικής σημασίας για την επιβίωση και τον πολλαπλασιασμό πολλών φυτών.